شکل شناسی داستانهای کوتاه و برجسته دفاع مقدس (دهه های 60 و 70)

در میان آثار داستانی در چند دهه اخیر، داستان کوتاه دفاع مقدس جایگاه ممتازی دارد. داستان¬های کوتاه دفاع مقدس به لحاظ کثرت، تنوع موضوعی، توانمندی فنی و پرمخاطب بودن جایگاه ممتازی دارد.سنجش داستان¬های کوتاه دفاع مقدس از منظر شکل شناسی سنتی، می¬تواند به خواننده کمک نماید تا از میان انبوه داستان¬ها، آثار برتر را بشناسد و با استدلالی سنجیده، آثار را با یکدیگر مقایسه کند و به مبانی سازه¬ای و موضوعی داستان¬های کوتا دفاع مقدس دست یابد. از این رو، در این پژوهش با نگاه شکلی، با توسع معنایی در تعریف شکل¬شناسی، فرم ومحتوا، ظاهر و باطن، لفظ و معنا، موضوع و مضمون در کنار هم قرار می¬گیرد تا شاخصه¬های آثار داستانی مطلوب¬تر شناسانده شود. با این تعریف از شکل شناسی، با در نظر گرفتن فرم و محتوای آثار، به قصد مطالعه شکلی داستان¬های کوتاه دفاع مقدس، چهل و سه داستان کوتاه از یازده مجموعه داستان برجسته در دو دهه شصت و هفتاد، بر اساس روش توصیفی- تحلیلی بررسی و تحلیل شده است. در بررسی هر اثر داستانی، شاخصه¬های متعددی مثل پیرنگ، شخصیت، زاویه دید، صحنه، لحن، دورنمایه و موضوع، آغاز و انجام داستان¬ها و زبان آثار، به عنوان عناصر شکلی داستان¬ها مطمح نظر بوده است.حاصل این پژوهش، بیان می¬کند نویسندگان با اندوختن تجربیات فنی و تکنیکی توانسته¬اند علی¬رغم یکسویه نگری و مثبت اندیشی نسبتاً محض و ناتوانی نسبی در نگاه فنی به موضوعات داستانی در دهه¬ی هفتاد، زمینه را برای آفرینش داستان¬های مدرن با بکارگیری شیوه¬های روایی تازه و متنوع، پرداختن به موضوعات جدید، توجه به اهمیت پرورش عناصر داستانی در حوزه دفاع مقدس فراهم سازند. همچنین، در سالهای دورتر از جنگ، تنوع مضامین و نگاه های منفی به جنگ نیز بازتاب بیشتری در داستان¬ها یافته است.